Helen Garner farklı bir müellif; romanları, hikayeleri, denemeleri ve senaryoları var. Hikayelerinin ve romanlarının ana yeri, memleketi Avustralya. Onu farklı kılan bunlar değil, 1960’larda adeta bir adliye muhabiri üzere izlediği davalardan hareketle biraz belgesel biraz roman tadında kitaplar kaleme alması. Bu davalarda yargılanarak çeşitli cezalara çarptırılan bireyleri ve mağdurları merkeze yerleştirdiği metinlerinde Garner, aksiyonları ve sonuçları hikayeleştiriyor.
Bahsi geçen kitaplardan biri de ‘Bu Yas Yuvası’: Bir “kaza” sonucu çocuklarının vefatına neden olan ve kendisi kurtulan baba Robert Farquharson’ın kuşkularla ve karanlık noktalarla dolu öyküsünü anlatan Garner, araştırmanın derinleştirilmesiyle olayın bir cinayet davası haline geliş süreciyle buluşturuyor bizi.
ŞÜPHELER VE ÇELİŞKİLER
Farquharson’ın karıştığı kazadan, olayın basına yansımasından, kuşkular ve aşikâr deliller üzerine açılan davanın katıldığı tüm duruşmalarını izleyerek elde ettiği bilgi ve sözlerden yola çıkarak yazdığı ‘Bu Yas Yuvası’nda, gözlemciliğinin yanı sıra öykücülüğünü ve romancılığını da konuşturuyor Garner.
Farquharson, 2005’in Babalar Günü’nde, ayrıldığı eşinin konutuna çocuklarını bırakmak üzere çıktığı yolda, arabasının denetimini kaybederek bir baraja düşüyor. Kendisi araçtan çıkıyor ama çocukları ölüyor. Birinci anda bir trafik kazası diye kayıtlara geçen olay, belirli bir mühlet sonra kuşkuların belirmesiyle isimli bir olay, dahası bir cinayet soruşturması halini alıyor.
Eşinin ani bir kararla kendisinden boşandığı ve diğer bir erkekle bağlantı yaşamaya başladığını söyleyen Farquharson, sakin bir kasabayı bir cinayet soruşturmasının merkezine dönüştürüyor. Garner da başından itibaren takip ettiği bu olayın, gerek basın tarafından derinlemesine işlenmesini gerek mahkeme kayıtlarını ve görüştüğü bireylerin söylediklerini bir bütün halinde sunuyor okura.
Baba Farquharson, kendini savunup kaza için çeşitli münasebetler sundukça hem çelişkiler hem de kuşkular artıyor. Eski eşinin de ailesinin de çocuklarını öldüremeyeceğini söylemesi ve hatta bunu ısrarla savunması bile polisi ve yargıçları ikna etmiyor. Dava başlıyor.
Bu Yas Yuvası – Bir Cinayet Davasının Hikayesi, Helen Garner, Mütercim: Roza Hakmen, 240 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2024. Duruşmalar sırasında salondaki tüm detaylardan şahısların ruh hallerine, tabirlerden mahkeme heyetinin sorularına, tez ve savunmalara kadar çabucak her şeyi anlatan Garner, hem soruşturma hem de davanın gidişatını ortaya koyarak olup bitenin gözümüzde canlanmasını sağlıyor. Deliller, çelişkiler ve Farquharson’ın hakkındaki argümanları reddedişi de buna dahil.
Farquharson’ın yargılandığı dava sırasında insanlarda çeşitli ikilemler yarattığını not ediyor Garner: Merhamet ve kuşku, sevgi dolu bir baba ve itidalli bir hatalı, kaza ve cinayet… Polis, mahkeme heyeti, heyet, şahitler ve duruşmaları izleyenler bu ikilemlerin tam ortasında bir kanaate ve karara varmaya uğraşıyor. Garner, bu noktada bir şahit sözünden hareketle bir soruyla çıkıyor karşımıza: “Farquharson’ın yalnızca intikam lafı edip balık patates kızartması dükkânının camekânına, çocuklarına gerçek başıyla işaret etmiş, daha sonraki sözlerine nazaran ise oğlanlardan nefret ettiğini ve onları öldürmek istediğini söylemesi bir mana taşıyor muydu, evetse manası neydi?”
YANITSIZ KALAN HAYATİ SORULAR
Garner’ın duruşmalarda Farquharson’ın gergin olduğunu, eski evliliğinin, çocuklarıyla ve beşerlerle ilgisinin incelenip soruşturulduğunu, uzmanların “kaza”ya dair araştırmalar yaptığını; hülasa kuşkuları doğrulayacak bir çıkış yolu bulunmaya çalışıldığını söylüyor. Öbür bir deyişle hem teknik ve tüzel hem de ruhsal bir soruşturma ve davayla karşı karşıya kaldığını belirtiyor.
Jüri tarafından hatalı bulunan Farquharson’la birlikte eski eşinin yaşadığı hüzün ve tuttuğu yas konusu var bir de. Garner, olayın akışını ve izlenimlerini kâğıda dökerken bunu da ihmal etmiyor. Öte yandan, birinci günden itibaren tansiyon, kuşku ve sorular, hem muharririn hem de sav makamının ve davayı izleyenlerin peşini bırakmıyor: “Farquharson’ın o gece olanlar konusundaki suskunluğu, otomobilin baraja nasıl düştüğünü anlatamaması ya da anlatmayı reddetmesi, etrafındaki herkesi dayanılması sıkıntı bir gerginliğe itiyordu. Yargıç Lasry bile heyet üyeleri salonda yokken Morrisey’in argümanına nazaran (…) bir gaf yaptı: ‘Sanık arabayı taammüden mi sürdü, yoksa şuuru yerinde değildiyse öne hakikat, direksiyonu etkileyecek halde devrildi mi? Bunu ondan öteki bilen yok. Bizler, bu toplumun üyeleri, bu türlü bir gaflet bulutu içinde yaşayamazdık. Sorunun özündeki gerçek bizi rahat bırakmayacaktı. Babaları kaçarken batan otomobilin içinde üç küçük oğlanın kemerleriyle boğuşması, pis su yutması, boğulması, çırpınması ve ölmesi içimizi parçalıyordu. Sessiz adamın, ‘feci horlayan’, ‘hımbıl’, ‘iyi bir arkadaş’, ‘sevgi dolu bir baba’, ‘iyi bir aile babası’ bu güdük adamın, dar alınlı, şiş gözlü, kamburu çıkmış, iri göğüslü, sessiz sinema mimikli, gözyaşları sel üzere akan, kocaman pak ve ütülü mendilli adamın ağzının içine bakışımızda bir çaresizlik vardı.”
‘Bu Yas Yuvası’, eski eşinden intikam almak için çocuklarını öldürmekle suçlanan ve mahkum edilen bir babasının, bunu neden yaptığına ait karanlık noktalar ya da boşluklar bulunan bir sürecin anlatımı. Garner ikilemlere, çelişkilere ve cevabı tam olarak bulunamayan sorulara odaklanırken son düzlükte fikrini paylaşıyor okurla: “Robert Farquharson’ın arabayı baraja taammüden sürdüğü konusunda bir kuşku varsa rüzgarda titreşen bir sigara kâğıdının fazla yükü da otomobilin siyah sulardan çıkarılışını gösteren fotoğrafı birinci gördüğümde aklımdan geçen ve karşılıksız kalan duadan daha mantıklı olmayan bir kuşkudur.”